RS چیست ؟ (سنجش از دور)

Remote Sensing چیست؟

سنجش از دور دانش و فن جمع‌آوری اطلاعات از عوارض سطح زمین، بدون تماس فیزیکی با آنها است.

تاریخچه سنجش از دور:

تاریخچه سنجش از دور مستلزم :

 1- تاریخچه پیشرفت تکنولوژی پرواز

2- تاریخچه پیشرفت تکنولوژی فن پرواز

- گالیله پدر سنجش از دور نام گرفته.

- اولین عکس هوایی و تجربه عکسبرداری توسط کاسپارو فیلیکس تورناشون در سال 1859 پاریس

- در سالهای 1860 و 1886 این تجربه در شهرهای بوستون و کشور شوروی تکرار شد.

- در سال 1903 برادران رایت ، اولین پرواز با هواپیما را انجام دادند.

- اولین عکس فضایی در سال 1957 توسط ماهواره روسی گرفته شد .

- دو ماهواره سرنشین دار jiminy & titan در سال 1965 موفق به عکس برداری شدند.

- اولین عکس رنگی توسط Apollo گرفته شد. به دلیل مشکلات و مسائل اقتصادی برگشت فیلم های عکس و به روز نبودن اطلاعات سیستم ، نسل جدیدی تصویر برداری ماهواره ای با کیفیت و مزایای فراوان ایجاد گشت .

- در سال 1972 اولین ماهواره تصویر برداری زمین Erts که بعداً به land sat تغییر یافت توسط امریکاییها در مدار قرار گرفت . در ادامه سری ماهواره های دیگری مانند : spot , Noaa , Irs , Quick Bird , … جهت مطالعات منابع طبیعی زمین به فضا فرستاده شد .

   شرح RS:

سنجش از دور شامل اندازه‌گیری و ثبت انرژی بازتابی از سطح زمین و جو پیرامون آن از یک نقطه مناسب بالاتر از سطح زمین است. پرتوهای بازتابی که از نوع امواج الکترومغناطیسی هستند، می‌توانند دارای منابع گوناگونی همانند پرتوهای خورشیدی، پرتوهای حرارتی اجسام یا حتی پرتوهای مصنوعی باشند. سنجش از دور، دانش بسیار گسترده‌ای است، که از جهات مختلف توسط صاحبنظران زیادی از جمله Campbell، Lillesand و Kiffer و Sabins به معرفی آن پرداخته شده‌است. Campbell با سعی در بیان کلّی از سنجش از دور، این مقوله را چنین تعریف می‌کند: سنجش از دور عبارتست از بدست آوردن اطلاعاتی از سطح زمین و سطح دریاها با استفاده از تصاویری که بر فراز آنها بکمک قسمتهایی از طیف الکترومغناطیس که از سطح زمین تابیده یا بازتابیده می‌گردد، اخذ می‌شود. همانطور که در بالا نیز شرح داده شد، سنجش از دور از انرژی الکترومغناطیسی بهره می‌گیرد. قویترین منبع تولیدکنندة این انرژی، خورشید است، در تمامی طیف الکترومغناطیس، تابش می‌کند. در کنار منبع طبیعی تولید انرژی الکترومغناطیسی که در سنجش از دور غیر فعال کاربرد دارد، انرژی الکترومغناطیسی می‌تواند بطور مصنوعی نیزتولید شود که آنرا اصطلاحاً سنجش از دور فعال می‌نامند. وقتی انرژی الکترومغناطیسی به زمین می‌رسد، قسمتی از آن بازتابیده و قسمت دیگری جذب می‌شود. انرژی جذب شده ممکن است متعاقباً تابش گردد، که این تابش عمدتاً در طیف فروسرخ رخ می‌دهد. سهم بازتاب شده یا جذب و تابش مجدد شدة انرژی الکترومغناطیسی، برای مواد مختلف متفاوت است. با اندازه‌گیری مقدار انرژی الکترومغناطیسی بازتابی و یا تابش شده و مقایسه آن با منحنی‌های بازتاب طیفی موادی معین، می‌توان اطلاعاتی از سطح خشکی و سطح دریاها بدست آورد.

پرتوهای بازتابیده شده از اجسام زمینی توسط سنجنده‌های ویژه‌ای به صورت قابل نمایش و پردازش ثبت و ذخیره می‌شوند.

تصویر فوق بطور شماتیک فرآیند کلی و عناصر مؤثر در سنجش از دور الکترومغناطیسی منابع زمین را نشان می دهد. دو فرآیند مبنایی، شامل اخذ داده و تجزیه و تحلیل آنهاست.

A - منبع انرژی

B - انتشار انرژی از میان جو

C - فعل و انفعالات انرژی بر اثر برخورد با عوارض سطحی زمین

D - سنجنده های هوایی و یا فضایی

E - انتقال اطلاعات کسب شده

F - دریافت اطلاعات اولیه و تولید داده بصورت رقومی و یا تصویری

G - فرآیند تجزیه و تحلیل داده، شامل بررسی و تعبیر و تفسیر داده ها با بکارگیری وسایل مختلف دیداری و کامپیوتری به منظور آنالیز داده های حاصل از سنجنده.

تجزیه و تحلیل کننده (user) با کمک داده هایی که توسط سنجنده جمع آوری شده اطلاعات مربوط به نوع، میزان، موقعیت و شرایط منابع مختلف زمین را استخراج می نماید، سپس این اطلاعات( بصورت نقشه ها، جداول چاپی یا فایل‌های کامپیوتری) با لایه های دیگر اطلاعات در یک سیستم اطلاعات جغرافیایی(GIS) ادغام و برای مصرف کاربران آماده می‌شود.

تکنولوژی جدید در صنعت نقشه برداری 2014

دو تکنولوژی جدید در صنعت نقشه برداری و بهترین نوآوری های سال 2014

1- Pegasua two: با تکنیک ها و تجهیزات نقشه برداری با کیفیت بالا پروژه های بزرگ را می توان با زمان کوتاه انجام داد.

دستگاه Leica Geosytem بر روی خودرو نصب شده 

و دارای سیستم اسکن HDS  می باشد و با دستور شما عملیات انجام میشود

Pegasus قادر به انجام بررسی فضای 360 درجه و با سرعت اتومبیل 50 مایل در ساعت است.

لازم به ذکر است  که این دستگاه ها قادر به نصب روی کشتی ها هم می باشد

 برای عملیات های هیدروگرافی از سطح اب.

ف4لفشل55

لازم به 

2-  Drone Surveying(هواپیماهای بدون سرنشین نقشه برداری):

به نظرمی رسد که 2014 سالی از تکنولوژی هواپیماهای بدون سرنشین کوچک بود.

که از راه دور هواپیما توسط چند روتور اداره می شود.

بعد از اینکه قانونی تصویب شد که هواپیما های بدون سرنشین  می تواند 

در هرزمینهء فعالیت کند شاهد تحولی عظیمی در ان سطح بوده ایم.

 حال حاضر هواپیماهای بدون سرنشین به صنعت AEC (کمیسیون انرژی اتمی)آمده.

 این یک وعده وانقلاب در نقشه برداری در جهان ما است.

این هواپیما ها مجهز به دوربین های دیجیتال با وضوح بالا و نرم افزار پیشرفته،

 این هواپیما قادراست به بررسی به ارتفاعات جدید بپردازد.

تالیف و ترجمه: مسلم رمضانی

شروع ثبت نام آزمون کاردانی به کارشناسی سال 94

شروع ثبت نام آزمون کاردانی به کارشناسی سال 94

بدین وسیله به اطلاع کلیه متقاضیان شرکت در آزمون کاردانی به کارشناسی ناپیوسته سال 1394 می‌رساند که ثبت نام برای شرکت در آزمون مذکور منحصراً بصورت اینترنتی از طریق سایت سازمان سنجش به آدرس :www.sanjesh.org از روز یکشنبه مورخ 94/03/03 آغاز و تا ساعت 24 روز یکشنبه مورخ 94/03/10 پایان می‌پذیرد. لذا کلیه داوطلبان متقاضی ثبت نام که دارای شرایط عمومی واختصاصی به شرح ذیل می‌باشند، می توانند در آزمون مذکور  ثبت نام و شرکت نمایند .

به امید موفقیت روز افزون همه ی داوطلبان! 

کاربرد قطب نما compass

قطب نما (compass) و کاربرد های آن

   مهارت در استفاده از ابزار های زمین شناسی برای زمین شناس امروز بسیار مهم و اساسی به نظر می رسد و می تواند او را در برداشت های صحرایی بسیار کمک نماید. کمپاس یکی از وسایل اصلی زمین شناسان در برداشت های صحرایی می باشد که مهارت در استفاده از آن می تواند یک زمین شناس حرفه ای را در رسیدن به هدفش کمک نماید. کمپاس توسط بسیاری از زمین شناسان برای نقشه برداری صحرایی از موضوعات زمین شناسی استفاده می شود. زمین شناسان بیشترین استفاده را از کمپاس برانتون می کنند اما باستان شناسان، مهندسین محیط زیست و نقشه برداران نیز از قابلیت های این وسیله استفاده می نمایند. کمپاس برانتون در واقع یک قطب نماست که به دلیل داشتن شیب سنج و قابلیت حمل راحت به سایر قطب نماها برتری دارد و می تواند به هر دو روش نشانه روی کمری و چشمی مورد استفاده قرار گیرد. اندازه گیری دقیق ساختار های زمین شناسی مانند خط لولای یک چین، اثر سطح محوری و صفحه محوری و نقشه برداری زمین شناسی بدون استفاده از کمپاس برانتون غیرممکن و کاری نشدنی است. در این نوشتار ما کاربرد کمپاس برانتون را در اندازه گیری تغییرات خطی و صفحه ای ساختمان های زمین شناسی ( ساختمانی، رسوبی و چینه شناسی) مرور می کنیم و در مورد استفاده کمپاس در نقشه برداری و اندازه گیری مقاطع چینه شناسی ، اندازه گیری زوایا، ارتفاع و ... بحث می نمائیم.

Compass Brantvn( قطب نمای جیبی )

نخستین بار یک زمین شناس کانادایی به نام D.W. Brunton کمپاس برانتون را طراحی کرد که سپس توسط کمپانی William Ainsworth در دنورامریکا ساخته شد. با وجود طراحی بادوام آن، آینه ظریف و بخش های شیشه ای آن در مقابل ضربه و رطوبت آسیب پذیر بوده و پس از هر بار استفاده نیاز به تعمیر و آماده سازی برای استفاده مجدد داشتند. از سال 1972 برانتون های اصلی بوسیله کمپانی برانتون در ریورتون ایالت وایومینگ امریکا (Riverton, Wyoming) ساخته و به بازار عرضه شدند. نمونه های مشابه از آن به مرور زمان در سوئد، چین، ژاپن و آلمان ساخته شد و امروزه در بازار موجود است.

قطب نمای جیبی

ساختمان قطب نما:  کمپاس برانتون از سه قسمت ، بدنه اصلی (box)، بازوی نشانه روی (sighting arm) و درپوش (lid)، تشکیل شده است.

  1. بخش بدنه اصلی:
   حاوی قطعات مهمی است که عبارتند از:
   • عقربه (Needle)که دارای دو جهت است، یکی جهت شمال ( در کمپاس برانتون های اصلی عموما به رنگ سفید است و در برخی نمونه های مشابه با N مشخص شده است) و دیگری که به رنگ سیاه است جهت جنوب را نشان می دهد.
   • تراز چشم گاوی (Bull's eye level) تراز کروی که برای خواندن زوایای افقی استفاده می شود.
   • تراز شیب سنج (Clinometer level) یا همان تراز استوانه ای.
   • صفحه مدرج شیب سنج (Clinometer Scale) برای خواندن زوایای قائم. 
   • دستگاه تعدیل (Damping mechanism) برای تخفیف در حرکت نوسانی عقربه و پایداری بیشتر آن،
   • دکمه قفل کننده عقربه (Lift pin)،
   • پیچ برنجی کناری و میخ شاخص(Side brass screw and Index pin) برای تنظیم و نشان دادن انحراف مغناطیسی.
   • صفحه دایره مدرج (Graduated circle) برای خواندن امتداد. 

نوک شمالی عقربه در نیمکره شمالی که زاویه انحراف مغناطیسی به سمت پایین است به سمت صفحه مدرج نزدیک می شود. یک وزنه کوچک الحاقی به سمت جنوبی عقربه اضافه شده است تا تعادل را در عقربه فراهم سازد. چنانچه کمپاس در نیمکره جنوبی یعنی جایی که انحراف مغناطیسی به سمت بالاست استفاده شود باید وزنه عقربه آن بر روی بخش شمالی عقربه بسته شود تا تعادل ایجاد گردد. برای عدم خطا در تشخیص عقربه سمت شمال بهتر است همیشه به وزنه دقت کنیم.

قسمت های مختلف compass و قطب نمای معمولی

   2.درپوش:
   بوسیله یک لولا به بدنه متصل می گردد و شامل:
   • یک آینه(Mirror) با یک خط محوری. 
   • پنجره نشانه روی بیضوی شکل(Sighting window)برای نشانه روی به روش های کمری و چشمی. 
   • روزنه دید (Sight). 

3. بازوی بلند نشانه روی:
   بوسیله یک لولا به بدنه متصل شده دارای:
   • شکاف بیضوی کشیده بر روی طول خود برای مشاهده ساختار های خطی.
   • نوک نشانه روی خم شونده(Sighting tip) برای تراز کردن خط دید.

صفحه مدرج کمپاس برانتون بر مبنای دو مقیاس قدیمی طراحی شده است.

مقیاس آزیموت: که در آن برای نشان دادن جهات از سه رقم استفاده می شود به عنوان مثال برای شمال 000 یا 360 درجه و برای جنوب 180 درجه. در این مقیاس تنها جهت شمال مبنای اندازه گیری ها است و یک راستا بر مبنای جهت گیری آن نسبت به شمال از 0 تا 360 درجه تعیین موقعیت می شود.

   مقیاس ربع دایره ( بیرینگ ): که در آن از حروف و ارقام استفاده می شود ( مثل N60oE, S20oW) در چهار ربع 90 درجه (NE, SE, SW, NW) مدرج شده است. راستای شمال و جنوب به ترتیب در بالا و پایین صفر درجه را نشان می دهند. در این مقیاس شمال و جنوب مبنای اندازه گیری منظور می شوند.

مقیاس های آزیموت و بیرینگ برای تعیین جهات جغرافیایی

 راستای یک خط بر روی زمین بوسیله موقعیت آن خط مشخص می شود، که زاویه افقی بین خط و مرجع (معمولا شمال در بیرینگ و 000 در مقیاس آزیموت ) می باشد. البته مرجع در مقیاس بیرینگ، هنگامی که راستای یک ساختار به سمت جنوب خوانده می شود، جنوب هم می تواند باشد.
   موقعیت E و W در صفحه مدرج معکوس است، یعنی E در سمت چپ صفحه مدرج ( معادل شماره 9ساعت ) و W در سمت راست صفحه ( معادل شماره 3 ساعت) بر روی صفحه مشخص شده اند. این حالت برای اصلاح در خواندن زاویه طراحی شده است. شایان ذکر است حتی وقتیکه صفحه مدرج چرخانده می شود، نوک شمال (سفید رنگ) عقربه کمپاس همیشه رو به شمال قرار می گیرد. برای مثال برای خواندن زاویه 045 ، ما صفحه را تراز کرده و به سمت راست شمال (جهت عقربه های ساعت ) می چرخیم، اما نوک شمال عقربه به سمت چپ شمال می گردد ( خلاف عقربه های ساعت )، یعنی جایی که شرق برروی صفحه مدرج حک شده است و ما زاویه صحیح را قرائت می کنیم.

نگهداری و تنظیمات قطب نما:

 کمپاس دستگاهی دقیق و حساس است و هرگز نباید هنگام قدم زدن کمپاس را به صورت درباز حمل نمود. چنانچه کمپاس در حین عملیات صحرایی آسیب ببیند چنانچه آینه و شیشه محافظ اضافی به همراه داشته باشیم می توانیم آن را تعویض کنیم، اما اگر لولا خم شود و یا محفظه های تراز بشکند، باید کمپاس را برای تعمیر به کارخانه سازنده فرستاد. چنانچه کمپاس در هوای بارانی مورد استفاده قرار گیرد و یا آب به درون آن نفوذ کند، باید کمپاس را باز کرده و آن را خشک کنیم چراکه اگر تکیه گاه عقربه خیس باشد، عقربه صحیح عمل نخواهد کرد. آینه کمپاس را می توان با ضربه زدن به زائه کوچک نگهدارنده و برداشتن یک واشر فنری شبیه واشری که بر روی جعبه است، بیرون آورده و آینه جدید را جایگزین آن کرد. این آینه را باید طوری قرار دهیم که خط سیاه نشانه روی آن در زاویه ای عمود بر محور لولای درپوش کمپاس قرار گیرد. این کار را می توانیم با چرخاندن آینه تا زمانی که خط نشانه روی آینه از وسط دریچه نشانه روی بگذرد، انجام دهیم. عمل میزان را سپس با بستن درپوش کمپاس بر روی نوک برگردانده شده بازوی نشانه روی و مشخص نمودن تطابق نوک بازو با خط وسط آینه امتحان کنیم.

    انحراف مغناطیسی و تصحیح کمپاس:
   زمین دارای قطب های جغرافیایی یا شمال و جنوب حقیقی یعنی جایی که محور های چرخش زمین سطح آن را قطع می کنند، و قطب های مغناطیسی است، یعنی جایی که خطوط میدان مغناطیسی به صورت واگرا از زمین خارج (جنوب مغناطیسی ) و یا به صورت همگرا به آن وارد ( شمال مغناطیسی ) می شوند.
   عقربه کمپاس برانتون به عنوان یک وسیله مغناطیسی ( یک آهنربا) وقتیکه آزادانه معلق شود قطب های مغناطیسی را یافته و در جهت آنها آرایش می گیرد یعنی جایی که عموما شمال واقعی نیست ( بجز برخی مناطق کره زمین). عقربه کمپاس یک آهنربا است و قطب شمال هر آهنربایی در صورتیکه آهنربا آزادانه حرکت کند بوسیله شمال مغناطیسی دفع می شود. در واقع می توان نام صحیح این انتهای عقربه را قطب شمالجو (north seeking pole) نامید. نقشه ها قطب مغناطیسی در نیمکره شمالی را " قطب شمال مغناطیسی" مشخص می کنند.

زاویه بین شمال حقیقی و شمال مغناطیسی " میل مغناطیسی " (magnetic declination) نامیده می شود. میل مغناطیسی با موقعیت، زمان ( سالانه و روزانه )، ناهنجاری های مغناطیسی محلی، ارتفاع (جزئی و قابل صرف نظر) و فعالیت های مغناطیسی خورشید تغییر می کند (Goulet, 1999). درواقع میل زاویه بین نقطه ای که عقربه کمپاس به عنوان شمال نشان می دهد و شمال حقیقی می باشد. میل مغناطیسی در طول خطوطی که اصطلاحا خطوط هم ارز (isogonic lines) نامیده می شوند ثابت هستند. خط فرضی با میل مغناطیسی صفر درجه از غرب خلیج هودسن، دریاچه سوپریور، دریاچه میشیگان و فلوریدا عبور می کند. قطب شمال مغناطیسی در سال 1999 در موقعیت 79.8° N, and 107.0° W, 75 در مناطق قطبی کانادا در فاصله 1140 کیلومتری از شمال واقعی قرار داشت.

جدول انحراف مغناطیسی جهان

اختلاف موقعیت قطب های جغرافیایی و مغناطیسی

 زاویه قائم بین بردار های مغناطیسی به سطح (افق) زمین وابسته است و زاویه انحراف مغناطیسی (magnetic inclination) نامیده می شود و با تغییر عرض جغرافیایی تغییر می کند. این زاویه در قطب مغناطیسی 90 درجه و در استوای مغناطیسی صفر درجه است.

تعیین انحراف مغناطیسی:
   اگر عقربه کمپاس شرق یا غرب شمال واقعی را به عنوان شمال مشخص نماید، این اختلاف به ترتیب انحراف مغناطیسی شرقی یا غربی نامیده می شود. شمال مغناطیسی (MN) هم در نیمکره شمالی و هم در نیمکره جنوبی به عنوان مرجع انحراف مغناطیسی است. برای تعیین انحراف مغناطیسی در یک منطقه مورد مطالعه ما می توانیم از موارد زیر استفاده کنیم:
   1- نقشه های توپوگرافی چاپ شده: در برخی نقشه ها انحراف مغناطیسی منطقه بوسیله زاویه بین دو پیکان شمال مغناطیسی (MN) و شمال حقیقی (GN) نشان داده شده است.
   2- نمودار های ایزوگونی چاپ شده و یا موجود در وب سایت ها: که انحراف مغناطیسی را نشان می دهند.
   3- حسابگر آنلاین برای مشخص نمودن آخرین انحراف مغناطیسی برای یک موقعیت مشخص (طول و عرض جغرافیایی) و زمان مشخص.

نمودار ایزوگونی امریکای شمالی

تنظیم انحراف مغناطیسی در compass:

 انحراف مغناطیسی بوسیله چرخاندن پیچ برنجی که در کناره بدنه کمپاس وجود دارد تنظیم و تصحیح می گردد. برای یک انحراف غربی 15 درجه ( یعنی شمال مغناطیسی 15 درجه در غرب شمال حقیقی قرار دارد) صفحه مدرج به سمت غرب یعنی در خلاف جهت چرخش عقربه های ساعت ( با چرخاندن پیچ ) چرخانده می شود تا میخ شاخص روی N15W در مقیاس بیرینگ ویا 345 درجه در مقیاس آزیموت قرار گیرد. برای یک انحراف 15 درجه شرقی، صفحه مدرج به سمت شرق چرخانده می شود ( در جهت چرخش عقربه های ساعت ) تا میخ شاخص روی N15E در مقیاس بیرینگ ویا 015 درجه در مقیاس آزیموت قرار گیرد. در ایران انحراف مغناطیسی به سمت شرق است و مقدار زاویه آن در مکان های مختلف متفاوت است.

تنظیم انحراف مغناطیسی در compass

کاربرد های compass:

برای تهیه یک نقشه و یا تحلیل زمین شناسی و ساختاری یک منطقه باید مشخصات و موقعیت ساختارهای صفحه ای و خطی آن منطقه برداشت شود. زمین شناسان نمی توانند بدون دانستن چگونگی استفاده از کمپاس برای بدست آوردن اطلاعات ساختاری و تشخیص مرز واحد های ساختاری، یک نقشه مفید تولید کرده و یا اطلاعات مفید بدست آورند. بنابراین ما نیاز داریم که چگونگی اندازه گیری ساختار های خطی و صفحه ای را برای تمام انواع ساختمان ها مثل عناصر رسوبی و ساختمانی و مرز های سنگ چینه ای نقشه ها، بدانیم.
   یک کمپاس دارای کارآیی های فراوانی است که تعدادی از مهمترین این کاربردها در زیر توضیح داده می شود:
   1. اندازه گیری موقعیت ساختار های خطی
   2. اندازه گیری زاویه پیچ برای عناصر خطی
   3. اندازه گیری زوایای قائم، ارتفاع و فاصله
   4. اندازه گیری ضخامت حقیقی لایه ها
   5. اندازه گیری موقعیت صفحات
   6. بدست آوردن موقعیت یک خط مابین دو نقطه
   7. اندازه گیری موقعیت یک صفحه با تکنیک دو خط
   8. تعیین دو نقطه هم ارتفاع
   9. تعیین موقعیت با استفاده از کمپاس و نقشه

ترجمه و تالیف: سید مجید میرکاظمیان

قیمت دستگاه ها و تجهیزات نقشه برداری

http://s6.picofile.com/file/8190636068/Presentation1.pdf.html

معرفی لیزر اسکنرهای نقشه برداری

معرفی لیزر اسکنرهای نقشه برداری

تاریخچه لیزر اسکنر

لیزر اسکنر در طول نیمه دوم ، قرن 20 در تلاش برای بازسازی سطوح اشیاء و مکان های گوناگون توسعه یافت؛ تکنولوژی ای که به خصوص در زمینه های تحقیق و طراحی کمک می کند.

اولین تکنولوژی لیزر اسکنر در سال 1960 ایجاد شد و در طول نیمه دوم ، قرن 20 در تلاش برای بازسازی سطوح اشیاء و مکان های گوناگون توسعه یافت. اسکنرهای اولیه از چراغ ها، دوربین ها و پروژکتورها برای کار اسکن استفاده می کردند. به دلیل محدودیت های تجهیزات اغلب زمان و تلاش زیادی برای اسکن کردن دقیق اشیاء می گرفت. بعد از سال 1985 آنها با اسکنرهایی جایگزین شدند که می توانست از نور سفید لیزر برای ضبط سطوح استفاده کند.سیستم لیزر اسکنر برای اولین بار در ایالات متحده در اواسط سال 1990 مورد استفاده قرار گرفت و به سرعت کاربرد آن در امور کنترلی و عمرانی پالایشگاه های نفت بنیاد نهاده شد. کاربرد لیزر اسکنر برای نقشه برداری و ثبت ساختمان ها توسط (Plowman Craven)و همکارانش در انگلستان شروع شد. اولین کاربرد لیزر اسکنر به منظور تهیه داده های سه بعدی چون ساخت (As-Built) برای بهبود امکانات پالایشگاه در اکتبر 2000 بوده است. برای اولین بار استفاده از لیزر اسکنر در سیستم های نقشه برداری لیزری در سال 2001 می باشد.

مقدمه

در طول دهه گذشته، مهندسی نقشه برداری در نقاط مختلف جهان، پیشرفتهای گسترده ای را در تکنیک های جمع آوری داده های مکانی داشته است. یکی از این جدیدترین توسعه ها به صورت فناوی لیزر اسکنر ظاهر شده است. در این سیستم، مجموعه ای از پرتوهای لیزری، به صورت سیستماتیک و با زاویه ثابت و مشخص بین پرتوهای متوالی، به سمت عارضه مورد اندازه گیری ارسال می شود. با اندازه گیری طول زوایای افقی و قائم، مختصات سه بعدی عارضه محاسبه می گردد. علاوه بر مشاهدات سهگانه طول، زاویه قائم و جهت افقی، بسیاری از اسکنرها قادر به ضبط شدت سیگنال بازیابی در هر نقطه نیز می باشند. نهایتا خروجی این دستگاه ها، ابری از نقاط سه بعدی (Point Cloud)دارای مختصات X,Y,Z به همراه شدت سیگنال دریافتب می باشد.

اهمیت استفاده از لیزر اسکنر

هر چند وقت یک بار ورود یک تکنولوژی جدید انقلابی در رشته نقشه برداری ایجاد می کند که باعث می شود انجام کارهای غیر ممکن یا سخت به کارهای روزمره و عادی تبدیل شود مانند تزاریاب های رقومی، تیوپ های لیزر، توتال استیشن، GPS و.... حال چند سالی است که جامعه نقشه برداری با تکنولوژی اسکنر های سه بعدی آشنا شده است . تقریبا تمام نقشه بردارها با سیستم کار دستگاه توتال استیشن آشنایی دارند، ابزاری که با ثبت زاویه بین امتدادها و اندازه گیری طول تا یک منشور امکان محاسبه مختصات نقاط نسبت به محل استقرار دستگاه را به کاربران آن می دهد .با توسعه دانش استفاده از لیزر، امکان جدید دیگری به سیستم های توتال استیشن اضافه شد؛ دیگر برای اندازه گیری طول از دستگاه تا نقاط دلخواه نیاز به استفاده از منشور برای برگرداندن موج ارسال شده از دستگاه نبود؛ با اضافه شدن این قابلیت در خیلی از زمینه ها مانند جاهایی که به راحتی در دسترس نبودند مانند دیواره ها، دره های پرشیب و یا نقاط مورد نیاز بر روی سازه های بلند و ...امکان اندازه گیری و ثبت مختصات نقاط بسیار ساده تر و سریع تر شد .بر مبنای همین روش و عملکرد، خیلی زود ایده تولید اسکنرهای سه بعدی در بین سازنده های ابزارهای نقشه برداری و تولیدکنندگان ابزارهای لیزری جا افتاد و سیستمی را تولید نمودند که به صورت منظم کلیه نقاطی را که در میدان دید دستگاه قرار دارد را اسکن می نماید و برای تمام نقاط مختصات تولید می کند و اصطلاحا ابری از نقاط ایجاد می کند . لیزر اسکنردر واقع یک توتال استیشن روباتیک است که به همراه دوربین فتوگرامتری برد کوتاه بدون نیاز به رفلکتور می تواند با سرعتی بالا و باور نکردنی نقاط محیط اطراف خود را برداشت نموده و توسط کامپیوتر هدایت شود. میدان دید اسکنر به دلیل عدم استفاده از رفلکتور دقیقا مانند چشم انسان می باشد. بدین معنی که اگر انسان به جای لیزراسکنر روی ایستگاه مربوطه ایستاده، هر چیزی را که انسان قادر به دیدن آن است توسط اسکنر برداشت می شود.

شرح برخی از کاربرد ها با تصاویر:

تازه های نقشه برداری

نقشه‌برداری سه‌بعدی از فضا با موبایل

گوگل با همکاری سازمان فضایی ناسا، فناوری نقشه‌برداری سه بعدی خود را از طریق گوشی هوشمند تانگو به ایستگاه فضایی بین‌المللی خواهد برد.

به نقل از اسپاتیال سورس، اجرای این طرح موسوم به پروژه تانگو از دو ماه قبل آغاز شده است. تانگو گوشی هوشمندی است که به سیستم عامل اندروید مجهز شده و مجهز به حسگرهای سه بعدی متعددی است که تهیه نقشه‌های سه بعدی را ممکن می‌کند.

این گوشی با نمایشگر 5 اینچی خود قابلیت برقراری ارتباط با ماهواره‌های ناسا را دارد و می‌تواند برای به روزکردن اطلاعات ناوبری نیز از سوی فضانوردان به کار رود. گوشی تانگو دارای حسگرهای مافوق صوت و مادون قرمز نیست.

گوشی یاد شده به طور موفقیت آمیزی در شرایط بی‌وزنی از سوی فضانوردان به کار رفته و البته آزمایش‌های تکمیلی در این زمینه ادامه دارد. آخرین بار در تابستان گذشته آزمایش‌های لازم برای این کار انجام شد و به احتمال زیاد این گوشی در زمستان امسال دستیار فضانوردان خواهد بود.

GIS

سیستم اطلاعات جغرافیایی، علوم اطلاعات جغرافیایی، و یا مطالعات اطلاعات جغرافیایی یک سیستم طراحی شده برای تصرف، ذخیره، دستکاری، تجزیه و تحلیل، مدیریت و ارائه انواع اطلاعات جغرافیایی اشاره شده است. به زبان ساده، GIS ادغام نقشه کشی، تجزیه و تحلیل آماری و فن آوری پایگاه داده است.

GPS

کفشی با دستگاه GPS توکار طراحی شده که می‌تواند به ردیابی افراد مبتلا به بیماری آلزایمر کمک کند.

به گزارش خبرنگار سایت پزشکان بدون مرز  ،   این کفش توسط GTX Corp که شرکت سازنده ردیاب‌های GPS بسیار کوچک و فن‌آوری مخابره اطلاعات موقعیت است و شرکت تولیدکننده کفش Aetrex Worldwide طراحی شده است.

بر اساس این گزارش، تعبیه کردن دستگاه GPS در کفش از اهمیت برخوردار است زیرا بیماران مبتلا به آلزایمر تمایل دارند اشیایی را که برای آن‌ها آشنا به نظر نمی‌رسند از لباس‌های خود دور کنند.

یک حصار جغرافیایی می‌تواند در اطراف خانه فرد مبتلا به این بیماری در نظر گرفته شود و هنگامی که وی از مرز برنامه‌ریزی شده عبور می‌کند، هشدار Google Map به تلفن همراه یا رایانه ارسال می‌شود.

ماهواره های جاسوسی

ممکن است تاکنون زیاد واژه ماهواره های جاسوسی را شنیده باشید اما واقعا این ماهواره ها تا چه اندازه واقعیت داشته و چه توانایی های را دارند؟

ماهواره های جاسوسی قادرند اطلاعات کشورهای مختلف جهان را بدون اطلاع آنها جمع آوری کرده و در اختیار سازمانهای جاسوسی خود قرار دهند. این ماهواره ها قادرند از اجسام روی زمین تصاویر رنگی  با کیفیت بالا تهیه نموده و آنها را تحت کنترل خود قرار دهند . این ماهواره ها میتوانند حرکت یک نفر را بر روی زمین مشاهده کرده و مختصات مکانی او را تعیین کنند. این ماهواره ها حتی قادرند در خلال شب و یا هوای ابری بوسیله تجهیزات پیشرفته خود اقدام به عکسبردای کنند.

طنز نقشه برداری

داغ دل بچه های نقشه بردار (البته دانشجو)

 

 

 

سلام

امروز می خوام درباره یک سری از مشکلات رشته نقشه برداری بنویسم .

چرا همه ما رو با نقشه کش اشتباه می گیرن ؟

چرا هیچ کس نمی دونه که رشته نقشه برداری چیه و کار یک نقشه بردار چیه ؟

چرا همه می دونن مهندس برق و مکانیک و کامپیوتر و صنایع و شیمی و عمران و کوفت و زهرمار کارشون چیه ولی کسی نمی دونه که مهندس نقشه بردار چی کار می کنه ؟

یادمه وقتی کوچیک بودم یه بار تو شهرکمون دیدم که داشتن ترازیابی می کردن . همیشه این تو ذهنم بود که اینا تکنسین یا مهندس ساختمون هستن .

چرا تو کتاب جغرافیایی راهنمایی و دبیرستان به تهیه نقشه از عکسبرداری هوایی اشاره میشه ولی نمی گن که این نقشه لا مصب رو نقشه بردارها هستن که تهیه می کنن نه جغرافیدانها!!!

چرا به منحنی میزان بصورت برشهایی از یک سیب زمینی اشاره می شه ولی نمی گن که کی کی این لامصابا رو برداشت و ترسیم می کنه ؟

خود من وقتی این رشته قبول شده بودم نمی دونستم که چیه ؟ و 6 ماه اول می خواستم که تغییر رشته بدم و برم مهندسی عمران-عمران تا اینکه از ترم دوم فهمیدم نقشه برداری چی هست !!!

 

خیلی از اوقات شده که مجبور شدیم برای این که ما رو با نقشه کش اشتباه نگیرن بگیم رشتمون مهندسی عمران هست ، مهندس عمرانی که همه بعنوان مهندس ساختمون می شناسن ...

عید امسال خونه یکی از آشنایان رفته بودیم . تازه ازدواج کرده بود و شوهرش منو نمی شناخت . شوهرش آروم ازش پرسید که من چه می کنم و شنیدم که جواب داد من دانشجوی مهندسی نقشه کشی هستم ...!!!!

ناراحت شدم وقتی اینو شنیدم ولی بروی خودم نیاوردم ، مثل خیلی از مواقع دیگه ...

همیشه در برخورد با دیگران برای اینکه تفاوت رشته نقشه برداری با نقشه کشی رو بیان کنم به این مسئله اشاره می کنم که نقشه برداری رشته ای هست با 4 گرایش دکترا در ایران و نقشه کشی یک رشته در مقطع کاردانی هست و بس .

 

ولی واقعا چرا اینجوریه ؟

چرا کسی که دوست داشته باشه در زمینه کار با GPS یا عکسهای هوایی یا تصاویر ماهواره ای ادامه تحصیل بده نباید بدونه که این مباحث مربوط به کدوم رشته هستن ؟

مدیر گروه دانشگاه قبلیمون می گفتن که وقتی رشته مهندسی عمران-نقشه برداری رو جزو انتخابهاشون در فرم انتخاب رشته دانشگاه بعد عمران-عمران زده بودن و بعد هم قبول شده بودن ، تصور می کردن که حداکثر 20 واحد تخصصی متفاوت با مهندسی عمران-عمران خواهند داشت در حالی که بعد اینکه وارد دانشگاه شدن تازه فهمیدن که حتی 20 واحد مشترک هم ندارن ...!!!

این وضعیت درمورد کاردانی عمران-نقشه برداری هم صادق هست .

بیاد یکی از استادام در دانشگاه قبلی میفتم که بجای کد مهندسی صنایع شریف ، کد مهندسی نقشه برداری خواجه نصیر رو اشتباها وارد کرده بوده !!!

الان ایشون دانشجوی دکترای GIS هستن و راضی از این اشتباه بزرگ ...

چرا اینقدر رشته نقشه برداری مهجور واقع شده ؟

امیدوارم در کتابهای راهنمایی و دبیرستان در مباحث مربوطه تصحیحات لازم اعمال بشه چرا که رشته نقشه برداری اهمیتی کمتر از خیلی از رشته های دیگه نداره و اساس و مرحله اول هر پروژه عمرانی ، عملیات نقشه برداری هست .

من قول می دم که اگه اسم این رشته به اسم دهن پر کنی مثل مهندسی ژئوماتیک عوض بشه در وضعیت این رشته دانشگاهی و دید جامعه نسبت به اون روند مثبتی رخ خواهد داد. یکی از دلایلش ظاهربین بودن مردم ماست ! . و همچنین در اون صورت لا اقل می رن بررسی کنن ببینن که این رشته چیه ؟ نه اینکه بصورت پیش فرض مشابه با نقشه کشی ساختمون بدوننش...

یادش بخیر ، یکی از استادا حرف جالبی در اینباره زده بودن :

می گفتن که اگه در یکی از این برنامه های سخنرانی معرفی رشته برای دانش آموزان کنکوری دعوت بشن و براشون درباره رشته ما صحبت کنن ، کاری می کنن که برای مثال از 100 نفر 80 نفرشون برن رشته نقشه برداری ...

 

مشکل دیگه رشته نقشه برداری حضور افرادیه که دارای تحصیلات آکادمیک در زمینه

نقشه برداری نیستند و بعنوان نقشه بردار مشغول کار هستند .

بله ، منظورم نقشه بردارهای تجربی دیپلمه و زیر دیپلم و یا تحصیل کردگان رشته های عمران-معماری-کشاورزی-فیزیک-کارتوگرافی – زمین شناسی و جغرافیا هست که به کرات دیده میشه در این عرصه مشغول بکار هستن و متاسفانه منشا بسیاری از اشتباهات نقشه برداری و نقشه های چرخش خورده از سوی این عده هستیم .( هرچند عده کمی از این گروه هم هستن که کارشون خوبه)

در آماری که چندی پیش سازمان نقشه برداری کشور در شماره 75 ماهنامه نقشه برداری منتشر کرده بود تعداد 2022 نفر دیپلمه بعنوان نقشه بردار در ادارات و شرکتها مشغول به کار بودن . برای مثال فقط شرکت مهاب قدس در حدود 115 نفر دیپلمه رو بعنوان نقشه بردار زمینی در خدمت خودش داره...!!!

و متاسفانه 451 نفر هم زیر دیپلم بعنوان نقشه بردار مشغول هستن . این درحالی هست که درصد قابل توجهی از کاردانها و کارشناسهای مشغول در کار نقشه برداری هم فارق التحصیل رشته های دیگه هستن .

در حدود 2500 نفر هم کاردان ، کارشناس، کارشناس ارشد و دکترا هم مشغول بکار هستن...

این آمار در حالی هست که بسیاری از شرکتهای شهرستانی کوچک و همچنین نقشه برداران انفرادی هم هستن که در این آمار گیری شرکت داده نشدن و درصد ی از اونها هم نقشه بردار تجربی هستن .

با توجه به ارقام ذکر شده حول و حوش 60 درصد شاغلین این بخش دیپلم و زیر دیپلم هستن !!! فقط لطفا یکی بمن بگه تو کدوم رشته فنی مهندسی دیگه در کشور این وضعیت حاکمه ؟؟؟

برای مثال شرکت مشاوری که من توش کار می کردم الان 5 تا نقشه بردار برای کار زمینی داره که از این تعداد فقط یک نفر کاردان نقشه بردار هست و از 4 نفر دیگه هم 1 نفر کاردان عمرانه و بقیه دیپلمه...

متاسفانه افراد رو یک ماه کنار دست یه نقشه بردار آکادمیک و یا تجربی میذارن و بعد یک ماه طرف می شه نقشه بردار ! نتیجه کار این شده که خیلی از نقشه هاشون چرخش می خوره یا اینکه مساحتها اشتباه محاسبه میشه ...

مسلما این فرد فقط اون کاری که دیده بلده انجام بده نه بیشتر و قدرت ابتکار بسیار پایینی در کار خواهد داشت . از طرفی این افراد معمولا چون توسط همین شرکتها آموزش دیدن و مدرک هم ندارن جای دیگه ای شانس کار نخواهند داشت و مجبورن با هر حقوق که شرکت میده بسازن . یعنی یک بیگاری تمام و عیار که یکی از دلایلی هست که شرکتها از این افراد استفاده می کنن.

برای مثال توی همین گیلان طرف داره به نقشه بردار تجربیش با 3 سال سابقه کار ماهی 170000 تومن میده . خب ف این حقوق دربرابر سختی کار هیچه ولی اون نقشه بردار تجربی که معمولا اهل یک شهر یا روستای کوچیک هست مجبوره که با این حقوق بسازه . چرا که مدرک نداره . نمی تونه بره مثلا یه شرکت دیگه که پول بیشتر بهش بدن ( البته اگه این مشاورهای بی رحم پول بیشتر بدن !!!)

من خودم با تعدادی از این نقشه برداراهای جربی دوست بودم و بچه های خیلی خوبی بودن ولی بهرحال از حق نمی تونم که بگذرم وحقایق رو باید که بیان کنم .

 

قبول دارم که یک زمانی ما با کمبود شدید فارق التحصیل رشته نقشه برداری در مقاطع مختلف دانشگاهی در این مملکت روبرو بودیم بطوری که سازمان نقشه برداری کارشناسهای فیزیک و ریاضی رو استخدام می کرد و بعد از گذروندن یک دوره چند ماهه بعنوان نقشه بردار در بخش زمینی و دفتری ازشون استفاده می کرده ، برای مثال اساتید معظم آقایان دکتر نجفی و دکتر محمدکریم لیسانس علوم پایه داشتن و بعدا رفتن دنبال ادامه تحصیل در رشته نقشه برداری و گرایش ژئودزی ، ولی در حال حاضر، در سال 1385 خورشیدی ما مشکل کمبود نیرو به اون شکل نداریم . سیل فارق التحصیلان کاردانی و کارشناسی به بازار کار آغاز شده و زمان اونه که این نیروها جایگزین نیروهای تجربی و نیروهای با تحصیلات غیر مرتبط بشن .

اگه اونها رو بدلیل تجربه ای که در این سالها کسب کردن و همچنین مسائل معیشتی تعدیل نکنن ، لا اقل دیگه از این ببعد از نیروهای غیر متخصص استفاده نشه و تنها راه اجرایی برای این کار از طریق وضع قوانین محدود کننده از سوی دولت و یا مجلس می باشد.

کاری که سازمان نقشه برداری میتونه پیگیرش بشه و بصورت یک لایحه از طرف دولت ارائه بشه .

یک مسئله دیگه هم هست ، در این رابطه ما مشاهده می کنیم که جامعه نقشه برداران ایران که مرکز جمع شدن یه مشت پیر و پاتال نقشه برداره که از توتال و GPS متنفرن چون بلد نیستن باهاشون کار کنن ! در مورد عضو گیریش اقدام به عضوگیری افراد تجربی و با تحصیلات غیر مرتبط به عنوان عضو جامعه می کنه و حتی اقدام به کاریابی برای این افراد...

واقعا متاسفم ، براستی از ماست که بر ماست ...

البته یکی مشکل دیگه هم هست ... اونم اینه که نقشه بردارها بر هم اند ، نه با هم و تا وقتی که نقشه بردار زیر آب نقشه بردار رو بزنه وضع ما بهتر که نمی شود هیچ ، بلکه بدتر هم خواهد شد... باید به این باور رسید که با هم بودن و اتحاد در دراز مدت منفعت بیشتری از دشمنی دارد . این که شما برای یک کار 500 هکتاری میای و مبلغ هشتصدهزار تومن رو پیشنهاد میدی چه معنی ای میتونه داشته باشه ...( متاسفانه این مورد به عینه اتفاق افتاده و البته همکاران دست اندر کار مسائل اجرایی می دونن که پشت اینگونه حرکات چه هدفی نهفته است...)

شاید یکی از دلایل این امر(با هم نبودن)، کار تقریبا انفرادی نقشه برداران بخصوص در بخش زمینی باشه ...

یه ضرب المثل معروف هست که می گه :

نقشه بردار موجودیست که در بیابان زندگی می کند و چند روزی در ماه به شهر می آید...!!!

 

شاید لحن این مقاله تند بوده ورعایت یکسری مسائل کاری و حرفه ای نشده باشه ولی اینا حرفایی بودن که مدتهاست رو دلم مونده بود . حرفایی که خیلی از دوستان همکار و همکلاس هم بیان می کنند و من شجاعت و تریبون لازم جهت بیان این مسائل رو داشتم و به وظیفم عمل کردم . امیدوارم که وضعیت و جایگاه رشته نقشه برداری بهتر از این چیزی بشه که الان هست و این رشته و فعالینش در جایگاه بحق خود قرار بگیرند.

منتظر نظرات عزیزان نقشه برداری که این مقاله رو می خونن هستم تا بشه به یک جمع بندی رسید و چاره ای اندیشید ، نترسید از اظهار نظر ، ترس برادر مرگه ...

 

مخلص همه نقشه برداران حقیقی و با شرافت

ژاپن- ژئودزی

ژاپن ۱۰ سانتی متر محور زمین را جابه جا کرد؛ طول روزها کوتاه شدزلزله روز جمعه ژاپن که پنجمین زمین لرزه پرقدرت جهان از زمان راه اندازی دستگاه های لرزه نگاری، شناخته شده محور زمین را ۱۰ سانتی متر جابه جا کرده و موجب کوتاه تر شدن طول روزها شده است. مجله علمی نیوساینتیست روز گذشته طی گزارشی به نقل از ژئوفیزیک دانان ناسا با بیان این خبر اعلام کرد: زلزله 8.9 ریشتری که در ژاپن رخ داد، نه تنها خسارت های جانی و مالی بسیاری به این کشور وارد کرد بلکه محور زمین را حدود ۱۰ سانتی متر جابه جا کرد. به گفته ریچارد گروس، ژئوفیزیک دان ناسا، در اثر این جابه جایی، سرعت چرخش زمین افزایش یافته و موجب شده است که 1.6 میکروثانیه از طول روزها کم شود. یک میکروثانیه برابر با یک میلیونیم ثانیه است. طبق بررسی های انجام شده، شدت این زمین لرزه به حدی بوده که گسل آن ۴۰ متر حرکت کرده است. طول این گسل ۳۰۰ تا ۴۰۰ کیلومتر و عرض آن ۱۰۰ کیلومتر است. براساس گزارش نیوساینتیست، در زلزله سال ۲۰۰۴ سوماترا محور زمین ۷ سانتی متر خطی و ۲ میلیونیم ثانیه قوسی جابه جا و به میزان 6.8 میکروثانیه از طول روز کم شد. در زلزله سال گذشته شیلی نیز محور زمین حدود ۸ سانتی متر تغییر کرد. مهم ترین دستگاه های لرزه نگاری دنیا در مراکز تحقیقاتی ژئوفیزیک از آلمان و اسکاتلند تا فرانسه و آمریکا در زمان وقوع زلزله ژاپن، تغییرات امواج زمین را ثبت کرده اند.دکتر زارع، معاون پژوهشی پژوهشگاه زلزله در گفت وگو با خراسان درباره نحوه جابه جایی محور زمین گفت: فشارهای وارده به مرکز زمین که به دنبال وقوع زلزله هایی با قدرت بالا اتفاق می افتد، باعث می شود لنگر چرخش زمین یعنی محوری که زمین حول آن به دور خود می چرخد، جابه جا شود و این روند آثار متعددی از جمله کوتاهی روز یا شب و حتی تغییراتی در فصول را به دنبال خواهد داشت.وی با تشریح جزئیات این موضوع از بعد علمی تصریح کرد: احتمال جابه جایی خطی محور زمین به دنبال وقوع زلزله ای با این وسعت و قدرت دور از انتظار نیست و زلزله هایی از این دست به طور قطع روی محور زمین تاثیر می گذارد و باعث جابه جایی آن می شود.در واقع در اثر جابه جایی گسل هایی با طول زیاد و همچنین حرکت طولی این گسل ها و مدت زمان وقوع زلزله، فشارهای وارده باعث می شود که لنگر چرخش زمین یعنی محوری که زمین حول آن به دور خود می چرخد جابه جا شود که میزان این جابه جایی نیز به شدت نیروهای وارده بستگی دارد که درباره زلزله ژاپن با این وسعت و با توجه به طول گسل، جابه جایی ۱۰ سانتی متری محور زمین چندان دور از انتظار نیست. وی افزود: بدیهی است که با وقوع این اتفاق و جابه جایی محور زمین روزها در جزئی از ثانیه کوتاه می شود. در واقع در نتیجه این زلزله، جرم بزرگی در داخل کره زمین به سمت مرکز حرکت می کند.این فرآیند علاوه بر جابه جایی محور زمین باعث افزایش سرعت زمین نیز خواهد شد.وی اضافه کرد: زمین لرزه ژاپن بزرگ ترین زلزله ثبت شده در تاریخ ژاپن است که ژرفای کانونی آن حدود ۲۵ کیلومتر و ساز و کار آن فشاری با یک صفحه کاملا نزدیک به قائم بوده است. بدیهی است که با این وضعیت فشار وارده به هسته زمین بسیار بالا خواهد بود. ضمن آن که وقتی یک صفحه بزرگ از یک طبقه زمین در زیر اقیانوس به طبقات دیگر فشار وارد کند علاوه بر جابه جایی در محور زمین باعث می شود که زمین سریع تر بچرخد.

و

وی افزود: در زلزله هایی با شدت بالا مانند آن چه در ژاپن اتفاق افتاد، به نظر می رسد طبق اطلاعات به دست آمده این گسل حدود ۴۰ متر حرکت کرده است و زمان گسیخته شدن آن نیز 2.5 دقیقه به طول انجامیده است. بدیهی است که با این وضعیت فشار زیادی به محور زمین وارد می شود.خطری کشور را تهدید نمی کندوی هم چنین با تاکید بر این که زلزله ژاپن هیچ تاثیری روی گسل مکران و سواحل جنوبی کشور ندارد، گفت: این زلزله از گسل مکران که ۷۰ کیلومتر آن در ایران است، حدود ۷ هزار کیلومتر فاصله دارد و هیچ تاثیری روی گسل مکران و سواحل جنوبی کشور ندارد.معاون پژوهشی پژوهشگاه زلزله با بیان این که امواج سونامی حاصل از رخداد زلزله تقریبا به تمامی کشورهای حاشیه اقیانوس آرام از فیلیپین تا اندونزی، نیوزیلند، کالیفرنیا و هاوایی در آمریکا رسیده است، ادامه داد: سرعت امواج حاصل از سونامی حدود ۹۵۰ کیلومتر در ساعت بوده است بنابراین می توان برآورد کرد که امواج حاصل از سونامی حدود ۸ دقیقه طول کشیده است تا به نزدیک ترین نقطه ساحل سندای در غرب کانون زلزله برسد. زارع علت ایجاد زلزله های فراوان در ژاپن را موقعیت این کشور دانست و گفت: ژاپن در محدوده فرورانش ورقه اقیانوس آرام به زیر ورقه زمین ساختی اورازیا واقع است. به این ترتیب به دلیل بازشدگی رشته کوه میان اقیانوسی وسط اقیانوس آرام، پوسته اقیانوسی در حال ایجاد و گسترش در پهنه میانی اقیانوس آرام است. این امر سبب رانده شدن بخش های قدیمی تر پوسته اقیانوسی به سوی شرق و غرب و فشار آوردن به حاشیه ساحلی اطراف این اقیانوس می شود. این وضع موجب می شود که در محدوده اطراف اقیانوس آرام، محدوده ای بسیار فعال از نظر وقوع زلزله و آتشفشان به نام «حلقه آتش» ایجاد شود.تاثیر زلزله ای مانند ژاپن بر تهران رئیس دانشکده علوم پایه دانشگاه آزاد نیز در گفت وگو با مهر با بیان این که در صورت رخ دادن زلزله ای با قدرت 8.9 در تهران، پایتخت ایران به طور کامل نابود می شود، گفت: وضعیت زمین شناختی ایران نشان می دهد که گسل های کشور توانمندی ایجاد زلزله ای تا ۸ ریشتر را دارد و خطر وقوع سونامی نیز احساس می شود.دکتر بهرام عکاشه با تاکید بر این که وضعیت زلزله خیزی ژاپن با ایران متفاوت است، افزود: زلزله خیزی ژاپن از نوع میان صفحه ای است ولی لرزه خیزی ایران از نوع درون صفحه ای است که این امر سبب شده است که هر ۲ کشور دارای رفتارهای متفاوت در برابر زلزله باشند.وی توضیح داد: وضعیت میان صفحه ای کشور ژاپن باعث شده است که در این کشور امکان ایجاد زلزله هایی با 9.5 ریشتر وجود داشته باشد ولی وضعیت درون صفحه ای ایران موجب شده است که بیشترین زلزله ای که در ایران رخ دهد ۸ ریشتر باشد.رئیس دانشکده علوم پایه دانشگاه آزاد با تاکید بر این که رخ دادن زمین لرزه ای با قدرت 8.9 ریشتر در ایران بعید است، خاطرنشان کرد: ژاپن پیشرفته ترین کشور در زمینه رفتار لرزه ای و تحقیقات در زمینه زلزله است ولی با این حال در اثر وقوع سونامی، راکتورهای موجود در این کشور بحران ساز شده است.وی با اشاره به وضعیت این کشور پس از سونامی اضافه کرد: شهر «سندای» ژاپن کاملا تخریب شده و به توکیو که ۲۰۰ کیلومتر با کانون زلزله فاصله داشته، آسیب های جدی وارد شده است.عکاشه، در ادامه با اشاره به وضعیت ایران و به ویژه تهران گفت: در تهران به دلیل زمین شناختی و وضعیت ساختمان ها و ترافیک آن و آمادگی هایی که برای زلزله وجود ندارد، چنان چه زلزله ای با بزرگای ۷ یا 7.5ریشتر رخ دهد به طور یقین اعلام می کنم که تا ۱۰ سال تهران تعطیل خواهد ماند.احتمال وقوع سونامی در دریای عمان و خزرعکاشه همچنین به وضعیت سونامی ایران اشاره کرد و یادآور شد: احتمال رخ دادن سونامی در دریای عمان همواره وجود دارد و چنان چه زلزله ای در اقیانوس هند اتفاق بیفتد به سواحل جنوبی ایران از بندرعباس تا چابهار آسیب های جدی وارد می شود.عمق سواحل در جنوب خزر نیز هزار متر و در شمال ۱۰ متر است و اگر چنین سونامی در دریای خزر نیز رخ دهد به دلیل کم عمق بودن سواحل خسارت هایی به مراتب بیش از سونامی در دریای عمان رخ خواهد داد.

تعریف نقشه برداری

نقشه برداری(ژئوماتیک)چیست؟

مفهوم خاص:مجموعه ای ازاعمال اندازه گیری,محاسبه و ترسیم است که به منظور تهیهء نقشه های محلی,اجرای عملیات راه سازی,ساختمانی,معادن,تکمیل وبه روز در اوردن نقشه ها و مانند ان انجام می شود این مفهوم در برابر واژهء Surveying به کار می رود. 

مفهوم عام:مجموعهء علوم وفنونی است که در تهیه و پیاده کردن نقشه ودیگر مسئولیت های مرتبط با نقشه در تمامی ابعاد دخالت دارد این مفهوم در برابر واژه Geomatic به کار می رود.

 

شاخه های اصلی نقشه برداری

به علت وسعت زیاد نقشه‌برداری تقسیمات مختلفی برای آن در نظر گرفته‌اند:

۱- ژئودزی: برای تعیین و بررسی شکل و ابعاد زمین

 

۲- مکان‌نگاری (توپوگرافی): برداشت و نمایش شکل زمین و محاسبه مساحت وارتفاع هدف اصلی آن تهیهٔ نقشه‌های ارتفاعی است

 

۳- فتوگرامتری: تهیهٔ نقشه با عکس برداری زمینی، هوایی یا ماهواره‌ای

 

۴- نقشه‌نگاری: مراحل ترسیم نقشه را گویند تنها بخش نقشه برداری است که هنر در آن دخیل است

 

۵- سامانه اطلاعات جغرافیایی (GIS): در این سیستم همه اطلاعات به صورت مکان مرجع دسته بندی می‌شوند و کاربردهای فراوانی دارد از جمله ذخیره، بازیابی، به هنگام سازی و پردازش داده‌های مکانی به منظور اتخاذ یا پشتیبانی یک تصمیم برای حل یک مسئله به بهترین روش و کمترین هزینه را ممکن می‌سازد.

 

۶- سنجش از دور (RS): جمع‌آوری اطلاعات از عوارض سطح زمین، بدون تماس فیزیکی بیشترین اتکای آن به تصاویر ماهواره‌ای است

 

۷- کاداستر: نقشه برداری ثبتی و یا نقشه برداری که ارزش حقوقی داشته باشد

 

۸- آب‌نگاری: یا همان هیدروگرافی تهیه نقشه و دادهای مکانی از ژرفای آب‌ها

 

 

به علت وسعت زیاد نقشه‌برداری تقسیمات مختلفی برای آن در نظر گرفته‌اند:

۱- ژئودزی: برای تعیین و بررسی شکل و ابعاد زمین

 

۲- مکان‌نگاری (توپوگرافی): برداشت و نمایش شکل زمین و محاسبه مساحت وارتفاع هدف اصلی آن تهیهٔ نقشه‌های ارتفاعی است

 

۳- فتوگرامتری: تهیهٔ نقشه با عکس برداری زمینی، هوایی یا ماهواره‌ای

 

۴- نقشه‌نگاری: مراحل ترسیم نقشه را گویند تنها بخش نقشه برداری است که هنر در آن دخیل است

 

۵- سامانه اطلاعات جغرافیایی (GIS): در این سیستم همه اطلاعات به صورت مکان مرجع دسته بندی می‌شوند و کاربردهای فراوانی دارد از جمله ذخیره، بازیابی، به هنگام سازی و پردازش داده‌های مکانی به منظور اتخاذ یا پشتیبانی یک تصمیم برای حل یک مسئله به بهترین روش و کمترین هزینه را ممکن می‌سازد.

 

۶- سنجش از دور (RS): جمع‌آوری اطلاعات از عوارض سطح زمین، بدون تماس فیزیکی بیشترین اتکای آن به تصاویر ماهواره‌ای است

 

۷- کاداستر: نقشه برداری ثبتی و یا نقشه برداری که ارزش حقوقی داشته باشد

 

۸- آب‌نگاری: یا همان هیدروگرافی تهیه نقشه و دادهای مکانی از ژرفای آب‌ها

ژئودزی(Geodesy)

ژئودزی در بسیاری از کشورها شاخه‎ای از ژئوفیزیک است که با تعیین شکل و ابعاد زمین، تعیین موقعیت دقیق بر روی آن و بررسی میدان ثقل زمین و تغییرات آن سر و کار دارد.

ریشه یونانی کلمه ژئودزی (Geodesy) معنای تقسیم زمین است اما اسم این دانش همچون اسم هندسه (Geo+metry) تنها ریشه‎ی تاریخی این دانش را نشان می‎دهد و همینطور که از نام این دو دانش مشخص است و با نگاهی تاریخی به این دو دانش می‎بینیم، علم ژئودزی با علم هندسه یک مهد و خاستگاه تاریخی داشته اند. ژئودزی هم شاخه‌ای از ریاضیات کاربردی و هم شاخه‎ای از علوم زمین محسوب میگردد. تمامی علوم زمین (همچون ژئوفیزیک، جغرافیا، زمین شناسی ...) به بررسی مبدا پیدایش انسان یعنی زمین می‎پردازند و هریک فنون و علمی را برای این امر اختیار می‎نماید، به عنوان مثال ژئوفیزیک، دانش فیزیک را و ژئوشیمی دانش شیمی را، جغرافیا (Geography) فنون کارتوگرافی را و ... و در این بین ژئودزی علمی است که از هندسه برای شناخت مبدا انسان یعنی زمین کمک می‎گیرد، بهتر است بگوییم ژئودزی دانشی است که با چشمان هندسه به زمین می‎نگرد.

ژئودزی شاخه‌های گوناگونی را دار می‌باشد همچون:

ژئودزی هندسی (شاخه‎ای که تنها از مشاهدات هندسی برای اهداف ژئودزی استفاده می‎نماید)

ژئودزی فیزیکی (شاخه‎ای که از مشاهدات فیزیکی زمین همچون ثقل و جاذبه برای اهداف ژئودزی استفاده می‎نماید)

نجوم ژئودزی (شاخه‎ای که از مشاهدات نجومی برای اهداف تعیین موقعیت و ژئودزی استفاده می‎نماید)

ژئودزی ماهواره‌ای (شاخه‎ای که از انواع مشاهدات ماهراره‎ای برای کشف مچهولات هندسی و اهداف ژئودزی استفاده می‎نماید)

کاربردها

یکی از مهمترین کاربردهای علم ژئودزی تعیین سیستمهای مختصات جهانی و تعیین موقعیت و ناوبری دقیق آنها است، امروزه یکی از مرسوم‎ترین روشهای تعیین موقعیت جهانی استفاده از سامانه‎های موقعیت‎یاب ماهواره‎ای جهانی مانند GPS می باشد، ژئودزی "دانش هندسه‎ی" به کار رفته در این سیسمهای تعیین موقعیت است، با استفاده از از تئوریهای هندسی موجود در علم ژئودزی امکان بهره‎گیری از این سامانه‎های موقعیت‎یاب در پروژه‎های عمرانی وجود دارد.

یکی از کاربردهای دیگر ژئودزی در بحث تعیین مدار ماهواره‎ها و پیشبینی موقعیت آنها می‎باشد. ژئودزی از آن رو که آگاهی بیشتری نسبت به میدان ثقل دارد می‎تواند امکان تحلیل و بررسی حرکات ماهواره‎ها در این میدان، برای سایر تخصصهای مرتبط به فناوری‎های ماهواره‎ای فراهم آورد.

یکی از کاربردهای کلاسیک ژئودزی در نقشه‎برداری و تهیه نقشه‌های دقیق از یک مناطق بسیار وسیع نظیر یک کشور یا یک استان می‎باشد. در این نوع نقشه‌برداری لازم است زمین مسطح فرض نشده بلکه انحناء آن در نظر گرفته می‌شود به همین جهت محاسبات روی رویه‎هایی فضایی همچون بیضوی شکلی که به جای شکل زمین انتخاب می‌گردد انجام می‌گیرد.

کاربرد ژئودزی در مناطق آبی هیدروگرافی نام دارد. هیدروگرافی به عنوان یکی از شاخه‎های مهم ژئودزی امکان تعیین موقعیت و ناوبری در آبها (اقیانوسها، دریاها، دریاچه‎ها و ..) را فراهم می‎آورد. هیروگرافی با مطالعه هندسی فیزیکی آبها (اقیانوسها، دریاها و ...) به بررسی هندسی سطح و بستر آنها می‎پردازد و برای صنایع مختلف امکان نقشه‎برداری در فعالیت‏‎های عمرانی مرتبط با آبها را به وجود می‎آورد.

ژئودزی در شاخه‎های دیکر علوم زمین همچون ژئودینامیک نیز کاربرد فراوان دارد به گونه‎ای امروزه بسیاری از مباحث زئودینامیک خاص علم زئودزی گردیده است. ژئودزی امکان تهیه و پردازش مشاهدات هندسی و فیزیکی را برای اهداف ژئودینامیکی فراهم می‎آورد در این زمینه می‎توان به کاردهای ژئودزی در مباحثی همچون بررسی حرکت گسل‎ها، بررسی جابه‎جایی‎های تکتونیکی، تحلیل جابه‎جایی‎های ناشی از زلزله، بررسی یخچالهای طبیعی، آتشفشانها و ... اشاره نمود.

از دیگر کاربردهای ژئودزی، کاربردهای ژئوفیزیکی آن است. میدان ثقل زمین رابطه‎ی تنگاتنگی با موقعیت و جابه‎جایی در فضای اطراف زمین دارد از این رو است که در ژئودزی از اهمیت ویژه‎ای برخوردار می‎باشد. در ژئودزی از دیدگاههای مختلف ریاضی به بررسی این میدان زمین می‎پردازیم. لذا یکی از کاربردهای تئوریهای ژئودزی در بحث های پردازشهای مشاهدات ثقل برای اهداف اکشافی است. مشاهدات ثقل در مطالعات ژئوفیزیکی میدانهای نفتی و گازی و معادن کاربرد بسیار فراوان دارد.

زئودزی کاربردهای فراوان دیگری همچون: تعریف سطوح مبنای مختصاتی (مانند: بیضوی مسطحاتی و ژئوئید)، تعیین تغییرات سطح آبهای زیرزمینی، تعیین لایه‎های اتمسفر (یونسفر، تروپسفر،...) و ... را دار می‎باشد.

با توپولوژی اشتباه نشود.

عارضه‌نگاری یا توپوگرافی(Topography)

عارضه‌نگاری یا توپوگرافی (به یونانی: topo - τόπος : «مکان» و γράφω graphia : «نوشتن»)‏، به تحقیق بر روی شکل سطح زمین، ویژگی‌های سیارات، بدن انسان و ... به وسیله تصویر برداری یا نقشه‌برداری صورت می‌گیرد. همچنین در این روش علمی شرحی برای تحقیق از سطح مورد نظر و ویژگی‌های آن سطح همراه با توصیف آن در نقشه به کار می‌رود.

در معنای وسیعتر، از مکان‌نگاری به طور کلی می‌توان برای نمایش جزئیات محلی، نه تنها نمایش برجستگی‌ها بلکه نمایش گستره گیاهی، عوارض طبیعی و اجسام و ویژگی‌های ساخته شده توسط انسان و حتی نمایش جزئیات مکانهای تاریخی و فرهنگی استفاده کرد.

استفاده از مکان‌نگاری قدیمی، هنوز هم در اروپا با عنوان کارهای مطالعاتی و تحقیقاتی رایج است. در توپوگرافی به صورت خاص کارهایی از قبیل ضبط برجستگی‌های زمین و یا سطح زمین (دشت‌ها) و با تصویربرداری و کیفیت سه‌بعدی و به صورت خاص برای مطالعه دقیق و دقیق‌شدن بر شکل زمین (به انگلیسی: land forms)‏ انجام می‌شود و به همین علت، مکان‌نگاری با عنوان جغرافیای اندازه‌گیری تصویری (به انگلیسی: geomorphometry)‏ شناخته می‌شود.

در عصر حاضر این نسل نوین مکان‌نگاری با استفاده از انبوهی از اطلاعات به صورت الکترونیکی بکار گرفته می‌شود. به علت ساختار پیچیده آن، اغلب اوقات به عنوان عامل گرافیکی‌ای در نظر گرفته می‌شود که توانایی تصویر برداری از تغییرات سطح زمین در اثر عوامل طبیعی و نقشه‌برداری از آن را به روشهای مختلف از جمله خطهای نقشه برجسته، Hypsometric tints و سایه‌های برجستگی‌ها، داراست.

فتوگرامتری(Photogrammetry)

فتوگرامتری فرآیند اندازه گیری مختصات هندسی اجسام از روی عکسهای هوایی است. به‌عبارت دقیق تر فتوگرامتری عبارتست از هنر، دانش و فن تهیهٔ اطلاعات درست عوارض از طریق اندازه گیری، ثبت و تفسیر بر روی عکس و یا سایر مدارکی که در بر دارنده اثری از انرژی الکترومغناطیس بازتابیده شده باشد.

عکس مهم‌ترین منبع اطلاعاتی در این علم می‌باشد و اصول کار در فتوگرامتری بر روی عکسهای هوایی است.

عموماً فتوگرامتری را به دو شاخه فتوگرامتری متریک و فتوگرامتری تفسیری تقسیم بندی می‌کنند.

در فتوگرامتری متریکی، اندازه گیریهای کمی مطرح است، یعنی با استفاده از اندازه گیریهای دقیق نقاط از طریق عکس می‌توان فواصل حجم، ارتفاع و شکل زمین را تعیین کرد، که معمولترین کاربردهای این شاخه از فتوگرامتری تهیه نقشه‌های مسطحاتی و توپوگرافی از روی عکسهاست. اما فتوگرامتری تفسیری خود به دو شاخه تفسیر عکس و سنجش‌ازدور تقسیم می‌شود.

در قسمت تفسیر عکس بیشتر مطالعات کیفی بر روی عکس انجام می‌گیرد، به‌عنوان مثال وضعیت پوشش گیاهی یک منطقه و یا میزان جمعیت یک شهر را از طریق عکس مورد مطالعه و تحقیق قرار می‌دهند.

عکسهای هوایی امروزه حداقل در دو رشته بزرگ علمی یعنی فتوگرامتری به معنی کلی تهیه نقشه از عکسهای هوایی و دیگری تفسیر به معنی شناسایی و تشخیص عوارض و اشیاء از روی تصویر به کار می‌روند و دارای شروع و تاریخ هم‌زمانی می‌باشند که بتدریج و با پیشرفتهای تکنولوژی، این دو رشته توسعه یافته و در نتیجه، استفاده و ابزار برای دو گروه کم کم از هم فاصله گرفته و در هر یک، تخصص‌های جداگانه‌ای به وجود آمده و بتدریج نیز اضافه خواهد شد.

عکسبرداری هوایی برای هر دو مصارف فوق دارای قدمت چندان زیادی نیست، بلکه تاریخ آن کم و بیش مقارن با پیدایش هنر و علم عکاسی و همچنین، صنعت هوانوردی است. اولین گزارش کتبی اختراع عکسبرداری به علوم آکادمی علوم و هنرهای فرانسه به سال ۱۸۳۹ باز می‌گردد. این عکسبرداری توسط دو فرانسوی به نامهای داگر و نیپس انجام گرفت. اولین گزارش قطعی پرواز هواپیما نیز مربوط به ۱۷ دسامبر ۱۹۰۳ به‌وسیله برادران آمریکایی رایت می‌باشد، بنابراین باید توجه نمود که تاریخ عکسبرداری هوایی به زمان بینابین دو تاریخ فوق برمی گردد. اولین عکسبرداری هوایی از اروپا (فرانسه) به وسیله G.S.Tournachon که بعداً Nadar نامیده شد، در ۱۸۵۸ در پاریس انجام گردید و مقارن با او، یعنی مجدداً در همان سال شخص دیگری به نام Laussedat با دوربین عکاسی و فیلمهای شیشه‌ای که با خود در بالن داشت، از دهکده‌ای نزدیک عکسبرداری نمود. او توانست از عکسها نقشه توپوگرافیک تهیه نماید و دومی موفق به تجزیه و تحلیل ریاضی برای برگردان تصویر پرسپکتیو به تصویر ارتوفتو شد. در آمریکا، اولین عکس هوایی که با بالن گرفته شد، به تاریخ ۱۳ اکتبر ۱۸۶۰ ثبت گردید. این عکس از ارتفاع ۱۲۰۰ پایی (۳۶۵ متری) از بندر بوستون گرفته شده و در اتحاد جماهیر شوروی سابق، تاریخ اولین عکسبرداری هوایی به سال ۱۸۸۶ بر می‌گردد.

 

اولین فیلمبرداری هوایی به‌وسیله ویلبر رایت در ۱۹۰۹ با هواپیما از چنتوچیلی ایتالیا انجام شد. ولی استفاده عظیم از عکسهای هوایی، در ارتش و از جنگ جهانی اول بود، در حالی که برای مصارف غیر نظامی، از جنگ جهانی دوم به طور وسیع آغاز گردید. با پیشرفت در صنایع شیمیایی و تهیه فیلم بهتر و همچنین تکنولوژی هوایی، در مجموع، این شاخه از علوم توسعه پیدا نمود. دوربینهای عکسبرداری هوایی با پیشرفتهای شگرف در صنعت و هنر ساختمان عدسیها به حد بسیار مرغوب رسید. ساختمان انواع فیلمهای سفید و سیاه بصورت پانکروماتیک و مادون قرمز توسعه یافت و فیلم رنگی نیز از ۱۹۳۵ بصورت کداکرم عرضه گردید. فیلمهای رنگی کاذب نیز کاربردی عظیم در تفسیر پیدا نمود.

نقشه نگاری یا کارتوگرافی(Cartography)

نقشه‌نگاری یا کارتوگرافی علم و هنر ترسیم نقشه‌های زمین است.

در معنای عام به تمامی عملیات نقشه‌برداری (عملیات صحرائی و دفتری و...) نقشه‌نگاری نیز گفته می‌شود.

مردم تمدن حاشیه رود دجله و فرات و اروند رود(شط العرب) جزو قدیمی ترین در نگارش نقشه جغرافیایی هستند مصری ها نیز در این مورد جایگاه خاصی دارند. در گذشته نقشه‌ها با مداد و کاغذ ترسیم می‌شدند ولی گسترش توانایی‌های رایانه‌ها، نقشه‌نگاری را دیگرگون کرده‌است. هم اکنون بیشتر نقشه‌های فنی و تجاری توسط نرم‌افزارهای نقشه‌کشی و نقشه‌نگاری تهیه می‌گردند. در بسیاری از کشورها هنوز هم نقشه های جغرافیایی از طبقه بندی محرمانه برخوردارند. اگرچه برنامه گوگل Earth این طبقه بندی کلاسیک را بی معنا ساخته اما هنوز هم حساسیت روی نقشه ها وجود دارد در زمانهای قدیم نقشه فقط برای فرماندهان درجه اول و یا پادشاهان و رهبران تهیه می شد و محرمانه نیز نگهداری می شد.اما امروزه نقشه به راحتی در اختیار همگان قرار دارد حتی نقشه های با مقیاس های بسیار حساس که در آن حتی میله مرزی و یا سربازان قابل مشاهده است.

در بازدید از موزه نقشه های قرون گذشته انسان ناخود آگاه در برابر شاهکار، دقت ، هنر و آراستگی نقشه نگاران باستان چنان شیفته می ماند که از هدف واقعی آنان که تقدیم نقشه به پادشاهان و امرا که قلمرو سرزمینی را اختیار اداره و دفاع از آن را بر عهده داشته است فراموش می شود.

سیستم اطلاعات جغرافیایی، سامانهٔ اطلاعات مکانی، یا جی‌آی‌اس (به انگلیسی: Geographic Information System - GIS)‏ یک سیستم اطلاعاتی (معمولاً کامپیوتری) است که به تولید، پردازش، تحلیل، و مدیریت اطلاعات جغرافیایی (اطلاعات مکانی) می‌پردازد. به عبارت دیگر جی‌آی‌اس یک سیستم کامپیوتری برای مدیریت و تجزیه و تحلیل اطلاعات مکانی بوده که قابلیت جمع‌آوری، ذخیره، تجزیه و تحلیل و نمایش اطلاعات جغرافیایی (مکانی) را دارد.هدف نهایی یک سیستم اطلاعات جغرافیایی، پشتیبانی جهت تصمیم‌گیری‌های پایه‌گذاری‌شده بر اساس داده‌های مکانی می‌باشد و عملکرد اساسی آن بدست آوردن اطلاعاتی است که از ترکیب لایه‌های متفاوت داده‌ها با روش‌های مختلف و با دیدگاه‌های گوناگون بدست می‌آیند.

سیستم اطلاعات جغرافیایی(GIS)

واژه جغرافیایی (Geographic) عبارت است از موقعیت موضوع‌های داده‌ها، برحسب مختصات جغرافیایی.

واژه (Information) یا اطلاعات نشان می‌دهد که داده‌ها در GIS برای ارائه دانسته‌های مفید، نه تنها به صورت نقشه‌ها و تصاویر رنگی بلکه بصورت گرافیک‌های آماری، جداول و پاسخ‌های نمایشی متنوعی به منظور جستجوهای عملی سازماندهی می‌شوند.

واژه (System) یا سیستم نیز نشان دهنده این است که GIS از چندین قسمت متصل و وابسته به یکدیگر برای کارکردهای گوناگون، ساخته شده‌است.

تعریف‌های دیگر GIS

دقیق‌ترین تعریف مربوط به موسسه تحقیقات سیستم‌های محیطی در ردلند کالیفرنیا است که یکی از فروشندگان اصلی این سیستم‌ها در جهان است: «سیستم‌های اطلاعات جغرافیایی مجموعه‌ای از سخت‌افزار، نرم‌افزار، داده‌های جغرافیایی و منابع انسانی است که به منظور کسب، ذخیره، به‌روزرسانی، به‌کارگیری، تحلیل و نمایش کلیه اشکال اطلاعات مرجع جغرافیایی طراحی می‌شود.»

این سیستم را می‌توان به یک پازل شبیه دانست که با کنار هم قرار دادن اجزای آن معنی و مفهومی پیدا می‌کند. مکان بیمارستان‌ها، پمپ بنزین‌ها، سینما‌ها و... تکه‌های این پازل اند که با کنار هم قرار دادن آنها نقشه‌ای کامل و با معنی از یک منطقهٔ جغرافیایی بدست می‌آید. به زبان ساده هر گونه توضیحات مربوط به هر چیزی که در هر مکان متغیر یا ثابت جغرافیایی، در یک سیستم اطلاعاتی یا پایگاهی موجود است را gis یا استفاده از gis گویند. کافی است یک هماهنگی بین طول، عرض و ارتفاع بدست آمده از جی. پی. اس ونقشه‌ها و اطلاعات دقیق و کامل سیستم جی. آی. اس بوجود آوریم.

ویژگی‌های سیستم اطلاعات جغرافیایی

این سامانه علاوه بر اطلاعات توصیفی، امکان ورود اطلاعات پیکسلی و یا برداری را از منابع مختلفی از قبیل نقشه، تصاویر هوائی و ماهواره‌ای، GPS، تجهیزات نقشه برداری و غیره دارد.

این سامانه امکان انجام تحلیل، پردازش و پرسش‌وپاسخ‌های مکانی مورد نیاز کاربر را دارد.

این سامانه امکان ارائه نتایج در قالب نقشه، گزارش، جدول و نمودار را دارد.

در طراحی و تولید این سیستم‌ها از مجموعه فناوری‌های مهندسی نرم‌افزار، مهندسی اطلاعات (مدل داده) و مهندسی GIS برای نیل به خصوصیات فوق استفاده می‌شود.

داده‌های جغرافیایی

اطلاعات جغرافیایی یا داده‌های جغرافیایی، به واقع، نوعی از داده‌های جغرافیایی (spatial) هستند که نقشه‌ها و تصاویر ماهواره‌ای را می‌شود از جمله نمونه‌های نوعی آنها ذکر کرد.

داده‌های جغرافیایی را به دو دستهٔ عمده تقسیم می‌نمایند:

داده‌های پیکسلی

رستر، شامل مجموعه‌ای از نقاط یا سلولها است که عوارض زمین را در یک شبکه منظم می‌پوشاند و به کمک شماره‌های ردیف و ستون آنها، آدرس‌دهی می‌شوند. کوچکترین عنصر تشکیل‌دهنده رستر، پیکسل یا سلول نامیده می‌شود که ارزش هر یک از آنها، نمایانگر اطلاعات طیفی یا توصیفی عارضه زمینی است. داده‌های حاصل از اسکن کردن و تصاویر ماهواره‌ای دارای ساختار رستری می‌باشند.

نمونه ای از داده های رستری شامل: تصاویر ماهواره ای، عکس های هوایی، اطلاعات ارتفاعی سطح زمین و انواع نقشه های کارتوگرافی مقالهٔ اصلی: داده‌های پیک‌سلی

داده‌های برداری

چنانچه بر روی فضای دو بعدی کار می‌کنیم، داده‌های برداری از ترکیب اشکال پایه هندسی نظیر نقطه‌ها، پاره‌خط‌ها، مثلث‌ها، و سایر چندضلعی‌ها، شکل می‌گیرد. برای فضاهای سه بعدی همین کار به وسیله استوانه‌ها، کرات، مکعب‌گونه‌ها (cuboids)، و سایر اجسام چندوجهی صورت می‌پذیرد. در مدل برداری، اشیاء یا عوارض در جهان واقعی به وسیله عناصر هندسی نمایش داده می‌شوند. بدین معنا که موقعیت هر شئ یا پدیده به وسیله مختصات آن و توسط نقاط (چاه، نقاط شهری و روستایی)، خطوط (جاده، روخانه، خطوط ریلی) و سطوح (دریاچه، منطقه بندی) مشخص می‌شود. در این مدل، موقعیت هر نقطه به طور دقیق با یک جفت مختصات در یک سیستم مختصات معین ارائه می‌شود.

کاربردهای مهم

از سیستم‌های اطلاعات جغرافیایی در مطالعات زیست‌محیطی، برنامه‌ریزی شهری و شهرداری، خدمات ایمنی شهری، مدیریت حمل و نقل و ترافیک شهری، تهیه نقشه‌های پایه، مدیریت کاربری اراضی، خدمات بانکی، خدمات پستی، مطالعات جمعیتی و مدیریت تأسیسات شهری مثل برق، آب، گاز و کاربردهای مشابه استفاده می‌شود. کمتر بانک اطلاعاتی را می‌توان نام برد که حداقل بخشی از اطلاعات آن به گونه‌ای به مکان وابسته نباشد. فهرست زیر شامل تعدادی از شناخته شده‌ترین کاربردهای جی آی اس در دیگر زمینه‌های صنعت است.

 

نقشه‌برداری

کاربرد پایه این استانداردها و ابزارها در نقشه برداری، تهیه نقشه‌های شهری و برون شهری بوده‌است.

علوم زمین

یکی از مهم‌ترین مسائل کاربردی سیستم اطلاعات جغرافیایی در علوم زمین، انجام هم‌پوشانی‌ها در راستای تعیین پهنه‌بندی‌ها است که به اختصار به یکی از این نوع پهنه‌بندی‌ها پرداخته می‌شود:

هدف در این پهنه‌بندی، تعیین مناطق با خطر رانش زمین می‌باشد. برای رسیدن به این هدف، ابتدا باید عوامل موثر در رانش را شناسایی کرد، از جمله این عوامل می‌توان به تراکم پوشش گیاهی، جنس زمین، شیب توپوگرافی، شیب لایه‌های زمین و شدت بارندگی اشاره کرد.

پس از شناسایی عوامل، باید نقشه‌های مورد نیاز تهیه گرددو سپس با همپوشانی این لایه‌ها در نرم‌افزارهای سیستم اطلاعات جغرافیایی (ساج) می‌توان به نقشه‌ای رسید که در آن منطقه مورد مطالعه خود به پهنه‌های ریز تقسیم شده و از طرفی در بانک اطلاعاتی مشخصات هر پهنه یعنی اجداد سازنده آن پهنه از نظر عوامل مختلف مشخص می‌باشد. حال باید در بانک اطلاعاتی به هر عامل وزن مربوطه راداده و سپس در بانک اطلاعاتی با جمع و ضرب کردن عوامل به اعدد نهایی رسید. در مرحله بعد باید تعیین نمود که چه عددی نشان دهنده پهنه‌های پرخطر می‌باشد. پس از کلاسه‌بندی نقشه، اینک وظیفه تیم زمین‌شناس است که با بازدید میدانی به بررسی مناطق پرداخته و در صورت لزوم با اصلاح وزن‌ها وضرایب به نقشه نهایی دست یابند.

صنعت برق

در صنعت برق از سامانه‌های اطلاعات مکانی برای تهیه پایگاه اطلاعات مکانی و توصیفی استفاده می‌شود. با استفاده از آن می‌توان فاصلهٔ عوارض مختلف را از یکدیگر اندازه‌گیری کرد و با ایجاد پرسمان (Query) در لایه‌های مختلف اطلاعات و یا بین چند لایه با استفاده از توابع منطقی به اطلاعات مورد نظر دست یافت. تهیهٔ نقشه‌های محدودیت برای عوارض مختلفی همچون پست‌ها، نیروگاه‌ها و…، امکان ترسیم مناطق حائل و حریم عوارض مطابق استانداردها، مسیریابی بهینهٔ خطوط انتقال، مکان‌یابی محل مناسب برای احداث تأسیسات جدید مانند پست‌ها و نیروگاه‌ها، مدیریت اتفاقات شبکهٔ انتقال نیرو، مدیریت بحران و ریسک شبکه، برآورد بار، مشاهدهٔ پراکنش جغرافیایی بار، انجام ارزیابی‌های زیست‌محیطی پیرامون نیروگاه‌ها، بررسی روند تغییرات کاربری اراضی و پیش‌بینی تغییرات و ارزیابی امکانات و محدودیت‌های توسعهٔ واحدها و ظرفیت نیروگاه‌ها در آینده، از کاربردهای این سامانه‌ها در صنعت برق است.

از دیگر زمینه‌های کاربرد سامانه‌های اطلاعات مکانی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

جغرافیا

نقشه کشی و نقشه برداری

مهندسی معدن مسائل اکتشاف معادن، تهیه نقشه و مدل از ذخایر معدنی و محاسبات آن و...

منابع طبیعی

سنجش از دور

هواشناسی

محیط زیست

مخابرات

شهرسازی

کشاورزی دقیق

زمین شناسی

استانداردهای مطرح در زمینه GIS

زمینه‌های گوناگونی در این رشته وجود دارد که عملیات مکانی - نمایش و تحلیل نقشه‌ها و WEB GIS و بخش ردیابی و مسیریابی از زمینه‌های فعالیت در این بخش می‌باشد.

سازمان‌های پیشرو در سطح جهانی

او جی سی کنسرسیوم جی آی اس باز.

ISO سازمان جهانی استانداردها.

USGS سازمان زمین‌شناسی ایالات متحده آمریکا

فناوری‌های مرتبط

سامانه موقعیت‌یاب جهانی

سنجش از دور

وب جی آی اس

ناوبری

ابزارهای مطرح GIS

نرم‌افزارهای معروف: در زیر لیست نرم افزار‌های سیستم اطلاعات مکانی است. فهرست برخی از معروف‌ترین نرم‌افزارهای مطرح در زمینه جی آی اس از این قرار است:

 

ArcView

Arcgis

ILWIS

CARIS

GRASS

IDRISI

LANDSERF

ساگا (ابهام‌زدایی)

SAMT

Qgis

قویترین پایگاه داده‌ای که استفاده می‌شود postgis است که بر روی پایگاه دادهٔ postgresql نصب می‌شود و امکانات بسیار زیادی در اختیار شما قرار می‌دهد. ابزارهای توسعه محیط‌های جی‌آی‌اس:

ArcObjects

MapObjects

Avenue

MapGuide

ابزارهای معروف ارائه خدمات جی‌آی‌اس روی وب:

 

ArcIMS

MO IMS

MapGuide

تاریخچه

برای اولین بار در اواسط دهه ۱۹۶۰ در آمریکا کار بر روی اولین سیستم اطلاعات جغرافیایی آغاز شد. در این سیستم‌ها عکس‌های هوایی، اطلاعات کشاورزی، جنگلداری، خاک، زمین شناسی و نقشه‌های مربوطه مورد استفاده قرار گرفتند.

 

اولین جی آی اس، جی آی اس ملی کانادا است که در اواخر دههٔ ۱۹۶۰ به وجود آمد و تاکنون مورد استفاده‌است.

جی‌آی‌اس در ایران

در ایران، اولین مرکزی که به طور رسمی استفاده از این سامانه را در کشور آغاز کرد، سازمان نقشه‌برداری کشور بود که در سال ۱۳۶۹ براساس مصوبه مجلس شورای اسلامی، عهده‌دار طرح به‌کارگیری این سامانه شد.

«شورای ملی کاربران سیستم‌های اطلاعات جغرافیایی» در دی ماه ۱۳۷۲ تأسیس گردیده است و هدف آن سیاست‌گذاری، برنامه‌ریزی و هماهنگ‌سازی فعالیت‌ها در زمینه جی‌آی‌اس، تحلیل نیازمندی‌ها و همچنین بهره‌برداری از ظرفیت‌های علمی، فنی و نیروی انسانی برای ایجاد و بکارگیری جی‌آی‌اس با توجه به وظایف سازمان نقشه‌برداری کشور در خصوص ایجاد سیستم‌های اطلاعات جغرافیایی ملی است.

پروژه ایجاد سیستم اطلاعات جغرافیایی در وزارت صنایع و معادن، از فروردین ۱۳۷۱ آغاز گردید و از این سیستم به طور گسترده در ارتباط با فعالیت‌های آن استفاده می‌گردد.

شهرداری تهران، وزارت مسکن و شهرسازی، وزارت جهاد کشاورزی، مؤسسه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله، و سازمان جنگل‌ها و مراتع نیز از این سیستم استفاده می‌کنند.

سنجش از دور دانش و فن جمع‌آوری اطلاعات از عوارض سطح زمین، بدون تماس فیزیکی با آنها است.

سنجش از دور شامل اندازه‌گیری و ثبت انرژی بازتابی از سطح زمین و جو پیرامون آن از یک نقطه مناسب بالاتر از سطح زمین است. پرتوهای بازتابی که از نوع امواج الکترومغناطیسی هستند، می‌توانند دارای منابع گوناگونی همانند پرتوهای خورشیدی، پرتوهای حرارتی اجسام یا حتی پرتوهای مصنوعی باشند. سنجش از دور، دانش بسیار گسترده‌ای است، که از جهات مختلف توسط صاحبنظران زیادی از جمله Campbell، Lillesand و Kiffer و Sabins به معرفی آن پرداخته شده‌است. Campbell با سعی در بیان کلّی از سنجش از دور، این مقوله را چنین تعریف می‌کند: سنجش از دور عبارتست از بدست آوردن اطلاعاتی از سطح زمین و سطح دریاها با استفاده از تصاویری که بر فراز آنها بکمک قسمتهایی از طیف الکترومغناطیس که از سطح زمین تابیده یا بازتابیده می‌گردد، اخذ می‌شود. همانطور که در بالا نیز شرح داده شد، سنجش از دور از انرژی الکترومغناطیسی بهره می‌گیرد. قویترین منبع تولیدکنندة این انرژی، خورشید است، در تمامی طیف الکترومغناطیس، تابش می‌کند. در کنار منبع طبیعی تولید انرژی الکترومغناطیسی که در سنجش از دور غیر فعال کاربرد دارد، انرژی الکترومغناطیسی می‌تواند بطور مصنوعی نیزتولید شود که آنرا اصطلاحاً سنجش از دور فعال می‌نامند. وقتی انرژی الکترومغناطیسی به زمین می‌رسد، قسمتی از آن بازتابیده و قسمت دیگری جذب می‌شود. انرژی جذب شده ممکن است متعاقباً تابش گردد، که این تابش عمدتاً در طیف فروسرخ رخ می‌دهد. سهم بازتاب شده یا جذب و تابش مجدد شدة انرژی الکترومغناطیسی، برای مواد مختلف متفاوت است. با اندازه‌گیری مقدار انرژی الکترومغناطیسی بازتابی و یا تابش شده و مقایسه آن با منحنی‌های بازتاب طیفی موادی معین، می‌توان اطلاعاتی از سطح خشکی و سطح دریاها بدست آورد.

پرتوهای بازتابیده شده از اجسام زمینی توسط سنجنده‌های ویژه‌ای به صورت قابل نمایش و پردازش ثبت و ذخیره می‌شوند.

کاداستر(Cadastral)

کاداستر (به انگلیسی: Cadastral Map)‏ نقشه برداری ثبتی است، یعنی نقشه برداری که ارزش حقوقی داشته باشد و بتوان بر اساس مرزهای آن سند مالکیت صادر کرد.

عملیات تهیه نقشه‌های ثبتی (Cadastral) را می‌توان در مراحل زیر خلاصه نمود:

تهیه نقشه از تمام و یا قسمتی از شهرها

تهیه نقشه از روستاها

تهیه نقشه از زمینهاواملاک در شهرها و روستاها

تهیه نقشه از مزارع و مراتع

ادوات

لوازم ادوات و نیروی کار لازم برای تهیه نقشه‌های ثبتی:

- دوربین نقشه برداری ترجیحاً توتال استیشن با دقت عالی و سرعت مناسب برای سرعت بخشیدن به کار.

-داشتن نیروی کار بسیار ماهر در امور ثبتی و توانایی تشخیص مسایل ثبتی.

-داشتن نیروی کار ماهر در زمینه تهیه کروکی‌های دقیق از عرصه واعیان املاک.

-نقشه بردار ماهر و هماهنگ با کروکی کش

-استفاده از نرم‌افزارهای مناسب جهت ترسیم مانند Auto Cad و Mictrostation

کاداستر در ایران

در ایران تهیه نقشه‌های ثبتی بدین صورت می‌باشد:

عملیات صحرایی که توسط گروه نقشه برداری انجام می‌شود.

عملیات کارتوگرافی که در دفاتر انجام می‌شود.

تایید نقشه‌های ثبتی بر عهده سازمان ثبت املاک می‌باشد.

نقشه‌های ثبتی عموماً در مقیاسهای ۵۰۰/۱و۱۰۰۰/۱ ارایه می‌شود.

نقشه‌های ثبتی را می‌توان از راه‌های مختلف دیگر نیز تهیه نمود از جمله:

بوسیله عکسهای هوایی و کارتو گرافی

توسط اسکنرهای لیزری و نرم‌افزارهای مربوطه

بوسیله دوربینهای عکاسی بسیار قوی و نرم‌افزارهای مربوطه

بوسیله عکسهای ماهواره‌ای و غیره...

که تمامی روشهای فوق برای عملیات با متراژ بالا به صرفه بوده و هزینه‌بر می‌باشند. ساده‌ترین و بهترین و دقیقترین روش برای متراژهای نه‌چندان زیاد استفاده از دوربین‌های توتال وجی پی اس‌های دو فرکانسه دقیق می‌باشد.

آب‌نگاری(Hydrography)

شاخه‌ای از علوم نقشه برداری که پیرامون تهیه نقشه و داده‌های مکانی از ژرفای آبها بحث می‌کند آب‌نگاری نام دارد.

بطور ویژه تمامی فعالیتهای تهیه نقشه از عمق دریا، اقیانوس، دریاچه‌های طبیعی و سدها و همچنین رودخانه‌ها در حیطه تخصصی دانش آبنگاری است.

آب‌نگاری یا هیدروگرافی علمی در رابطه با اندازه‌گیری مشخصات فیزیکی آب‌ها و نواحی اطراف آنها می باشد. بطور کلی آب‌نگاری اندازه‌گیری و توصیف آب‌ها خصوصا آب‌های قابل دریانوردی می‌باشد.

اندازه‌گیری‌های مورد نظر در عملیات آب‌نگاری شامل اندازه‌گیری عمق، کشند یا جزر و مد، جریان، جنس بستر، موقعیت عوارض مختلف جغرافیایی در عمق و سطح دریا و ... می باشد.

با توجه به بین‌المللی بودن موضوع دریانوردی، فعالیت‌های آب‌نگاری در مقیاس وسیع معمولاً توسط سازمان‌های ملی تهیه کننده نقشه انجام می‌گیرد. عملیات هیدروگرافی برای فعالیت‌های غیر نظامی در کشور ایران نیز توسط سازمان‌نقشه‌برداری‌کشور انجام می‌گیرد.

سازمان جهانی آب‌نگاری IHO

فعالیت‌های آب‌نگاری در سطح بین‌المللی توسط سازمان جهانی آب‌نگاری IHO هماهنگ می‌گردد. این سازمان فنی که نقش مشاوره‌ای برای کشورهای عضو دارد در سال ۱۹۲۱ تاسیس گردیده و مقر آن در شهر مونت‌کارلو کشور موناکو قرار دارد. این سازمان در جهت پیشرفت ایمنی و کارآیی دریانوردی و بهره‌برداری پایدار و حفاظت از محیط زیست دریای فعالیت می‌نماید.ماموریت این سازمان ایجاد محیطی جهانی که در آن کشورها داده‌های کافی آب‌نگاری و خدمات لازم برای حداکثر بهره‌برداری ممکن را ارائه نمایند می‌باشد.

اهدف این سازمان عبارتند از:

هماهنگی فعالیت‌های سازمان‌های ملی متولی امور آب‌نگاری کشورهای عضو

هماهنگی و یکنواختی هرچه بیشتر در چارت‌های دریایی و مدارک مربوطه

انتخاب روش‌های قابل اعتماد انجام فعالیت‌های آب‌نگاری

پیشرفت علوم مرتبط با آب‌نگاری و تجهیزات مورد استفاده در فعالیت‌های اقیانوس شناسی

این سازمان دارای ۱۴ کمیسیون منطقه‌ای می‌باشد و فعالیت‌های آن توسط سازمان ملل متحد حمایت می‌گردد.

تعریف هیدوروگرافی

علم مطالعه وضعیت و خصوصیات فیزیکی آب به خصوص در رابطه با مسائل کشتیرانی را هیدروگرافی گویند.

یا به تعریفی دیگر

علم اندازه گیری و ترسیم پارامترهایی برای توصیف دقیق طبیعت و شکل بستر دریا نسبت به موقعیت جغرافیایی عوارض زمین و دیگر حرکت‌های دریا.

یا

علوم کاربردی است که دربارهٔ اندازه گیری، توصیف عوارض توپوگرافی بستر، زیر بستر، خواص فیزیکی دریاها، مناطق ساحلی مجاور آنها و سایر منابع آبی دیگر و پدیده‌های مرتبط با دریا نظیر کشند، جریان‌های آبی و حفاظت از محیط زیست.

انواع نقشه

نقشه ها بر حسب نوع کاربردشان در حرفه های مختلف دسته بندی می شود. این دسته بندی شامل نقشه های مسطحاتی,ارتفاعی,ثبت املاکی,هواشناسی,شهرسازی,گیاه شناسی,ژئوفیزیکی,راه ها,توریستی,تاریخی,معادن,زمین شناسی  و مانند ان است.درشته های مختلف مهندسی,نقشه های مسطحاتی و ارتفاعی بیشتر از سایر نقشه ها کاریرد دارند.

الف)نقشه های مسطحاتی

این نوع نقشه ها فقط عوارض مسطحاتی را نشان می دهند و کاربرد انها منحصرا در مواردی است که شناخت ارتفاعی زمین مورد نظر نباشند.(شکل 1-1)

ب)نقشه های ارتفاعی (توپوگرافی)

این نوع نقشه ها علاوه بر نشان دادن وضعیت مسطحات زمین,وضعیت ارتفاعی ان را نیز توسط منحنی میزان هایی که به انها خطوط تراز(منحنی میزان)می گویند نشان داده می شود.

خطوط تراز فصل مشترک سطح خارجی زمین با صفحات افقی متوازی و متساوی الفاصله است. بنابراین هرخط تراز,مکان نقاط هم ارتفاع است.(شکل 1-2)

نقشه مسطحاتی(شکل 1-1)

نقشه توپوگرافی (شکل 1-2)